سید امین حسینی، مدرس دانشگاه و متخصص زوج درمانی
نظریه سلسله مراتب نیازها:
این نظریه به وسیله آبراهام مازلو ارائه شد که از مشهورترین نظریه‌های انگیزشی است. او در نظریه خود نیازها را در قالب یک نوع سلسله مراتب تصوری قرار می‌دهد. به ترتیب تا نیازهای طبقه اول رفع نگردد توجهی به نیازهای طبقات دیگر نمی‌شود، به عبارتی به همان ترتیب تقدم و تاخری که او عنوان می‌کند، ظاهر می‌شوند. هر نیاز پس از آنکه کلا یا به طور نسبی ارضاء شد جای خود را به نیاز برآورده نشده سطح بالاتر می‌دهد یا آنکه همان نیاز به صورتی دیگر و با شدتی بیشتر تجلی می‌شود (کوکلان، 1385).
به اعتقاد مازلو همه افراد بشر پنج نوع نیاز دارند که به ترتیب اهمیت و از پایین به بالا این نیازها عبارتند از:
الف- نیازهای فیزیولوژیک یا جسمانی:
"مانند نیاز به خوراک، پوشاک و مسکن که حیات و بقای انسان بدون ارضای آنها میسر نیست. این نیاز در مقام مقایسه با نیازهای مراتب بالا محدودتر، محسوس تر و آشکار تر است (کوکلان،1385).
ب- نیاز به ایمنی و امنیت:
"مانند دوری از خطر و ایمنی اقتصادی". پس از آنکه وسایل و موجباتی فراهم شد و شخص توانست با بهره گیری از آنها نیازهای جسمانی خود را برآورده کند، دومین نیاز او محصول اطمینان از آن است که در آینده، نیز این وسایل و موجبات برایش فراهم و مهیا خواهد بود و تامین نیازهای فیزیولوژیکی او دچار اختلال نخواهد شد. به خاطر همبستگی میان دو نیاز اولیه، یکی از نویسندگان آنها را روی هم نیاز اولیه می‌داند.
ج- نیازهای اجتماعی و گروهی-حس تعلق خاطر:
مانند عشق، محبت، پذیرش و تعلق گروهی. انسان یک موجود اجتماعی است و حتی از زمان شهرنشینی به صورت گروهی می‌زیسته است. انسان نیازمند آن است که با دیگران محشور بوده و با دانستنیهای دیگر مراوده داشته باشد. دوست داشتن و مورد توجه و محبت دیگران قرار گرفتن جزئی از سیستم نیازهای فرد را تشکیل می‌دهد.
د- نیازهای من یا صیانت ذات(نیاز به حرمت و مقام و موقعیت):
مانند پیشرفت، شناسایی، تایید و احساس ارزشمندی. در این مرحله انسان در پی آن است که مورد توجه و احترام دیگران قرار گیرد. از مقام و موقعیت و حرمتی متناسب با خصوصیات خود برخوردار باشد، سایرین برایش قدر و منزلتی قائل باشند و او را عنصری ارزشمند تلقی کنند.
ه- نیاز به خودشکوفایی
مانند بالفعل سازی حداکثر استعدادهای بالقوه. این نیاز بالاترین و والاترین نیاز انسان است. هر فرد دارای مهارت‌ها، توانایی‌ها و قابلیت‌هایی است. چنانچه به شخص فرصت و امکان داده شود و محیط مناسبی برایش فراهم آید، تا بتواند به قضاوت و تشخیص خود از استعدادهایش بهره بگیرد و اتخاذ تصمیم کند، در جها خودیابی او گام برداشته شده است.
احترام به قضاوت و تشخیص و اعطای استقلال فکر و رای و تعمیم لازمه ارضای این نیاز است. محیطی که در آن به شخص کمتر ابراز وجود و اتخاذ تصمیم‌های مستقل داده می‌شود ارضای این نیاز خودیابی دچار اختلال می‌شود.
"به عقیده مازلو، تنها وقتی نیازهای اساسی تر، به طور نسبی برآورده شود نیازهای بالا مد نظر قرار می‌گیرند"(کمپ، 2008).
نقد نظریه:
به نظریه مازلو انتقادی وارد شده و آن اینکه نیازهای انسان همیشه برابر با تقدم و تاخر پیشنهادی و در کلیه انسان‌ها متجلی نمی‌شود. ضمن آنکه در بررسی‌های مختلف، نیازهای فیزیولوژیکی و جسمی‌عمدتا اولین دسته نیازی است که در انسان‌ها ظاهر شده و آنان سعی در ارضای آنها دارند، نیازهای ثانوی و روانی تا حد بسیار زیادی جنبه فردی و موقعیتی داشته و متاثر از خصوصیات و ویژگی‌های فردی و موقعیتی هستند و دیگر اینکه مازلو دقیقا مشخص نکرده است ارضای یک نیاز در چه سطحی ما را به اندازه کافی راضی و اقناع می‌کند و در نتیجه نیاز بالاتر در ما متجلی می‌شود.